Matura z biologii - sprawdź odpowiedzi

Biologia to drugi najczęściej wybierany przez maturzystów przedmiot dodatkowy. Zobaczcie, jakie były odpowiedzi do wtorkowego egzaminu!

Poniższe odpowiedzi nie są oficjalnymi udzielonymi przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Są to rozwiązania przykładowe opracowane przez redakcję dlaStudenta.pl!

POZIOM PODSTAWOWY (rozwiązania z poziomu rozszerzonego poniżej)

1. Spośród niżej wymienionych zdań wybierz wszystkie, które charakteryzują poszczególne grupy związków organicznych, i zapisz ich numery w wyznaczonych miejscach.

Białka 3,5 Węglowodany 1,4 Lipidy 2,5

2. Przyporządkuj poniższym elementom morfotycznym krwi ich funkcje.

A. 3 (erytrocyty - transport tlenu), B.1 (trombocyty - udział w procesach krzepniecia krwi), C.2 (leukocyty - udział w procesach odpornościowych)

3. Spośród niżej wymienionych zdań zaznacz wszystkie, które charakteryzują tkankę chrzęstną.

A. Komórki są owalne lub okrągłe i leżą w jamkach, zwykle ułożone po dwie.
C. W istocie międzykomórkowej występuje duża ilość włókien kolagenowych.

4. Skóra jest narządem spełniającym różne funkcje. Spośród niżej wymienionych zaznacz tę funkcję skóry, która u człowieka nie pełni istotnej roli.

C. Udział w wymianie gazowej organizmu.

5. Wyjaśnij, na czym polega rola trzustki jako gruczołu wydzielania zewnętrznego.

Trzustka produkuje sok trzustkowy, który odpowiada za trawienie składników pokarmowych i neutralizację kwaśnej treści pokarmowej.

6. a) Na podstawie schematu określ, co dzieje się z klatką piersiową i przeponą podczas wdechu.
Klatka piersiowa rozszerza się, przepona obniża się

b) Wyjaśnij, dlaczego wdech jest określany fazą czynną wentylacji płuc, a wydech fazą bierną.
Przy wdechu przepona się kurczy (przy rozciąganiu mięśni międzyżebrowych), natomiast przy wydechu przepona się rozkurcza.

7. Podaj nazwę kości oznaczonej na powyższym schemacie literą X.

mostek

8. Podaj dwa argumenty uzasadniające korzystny wpływ aktywności fizycznej na układ krążenia.

- regularne ćwiczenia fizyczne zapobiegają miażdżycy, która prowadzi do chorób serca czy mózgu
- wysiłek fizyczny pomaga obniżyć ciśnienie krwi

9. a) Do niżej podanych nazw części serca przyporządkuj litery, którymi oznaczono je na schemacie.
Prawy przedsionek A, Prawa komora D, Lewy przedsionek B, Lewa komora C

b) Uzupełnij schemat, tak aby odzwierciedlał kierunek transportu i zawartość we krwi gazów oddechowych (O2 i CO2). Wpisz w wyznaczone miejsca określenia krążącej krwi utlenowana lub odtlenowana.
kolejno od góry: krew odtleniona, krew utleniona, krew utleniona, krew odtleniona

10. a) Wymień nazwy dwóch narządów, w których podczas wysiłku najsilniej wzrasta przepływ krwi, i wskaż po jednej przyczynie tego zjawiska.

mięśnie szkieletowe (wzrost zapotrzebowania na tlen dostarczanego przez krew), skóra (odprowadzenie ciepła powstałego przy wysiłku)

b) Uwzględniając informacje zawarte w tabeli, wyjaśnij, dlaczego nie zaleca się spożywania obfitych posiłków przed intensywnym wysiłkiem fizycznym.

utrudnienie transportu substancji odżywczych do komórek ciała

11. Podkreśl w każdej parze określenie charakteryzujące rodzaj nabytej odporności.

1. swoista / nieswoista
2. bierna / czynna
3. naturalna / sztuczna

12. Wpisz do tabeli odpowiednie określenia, które opisują wpływ układu nerwowego współczulnego i przywspółczulnego na funkcjonowanie wymienionych narządów w organizmie człowieka.

Oskrzela - część współczulna: rozszerzenie mięśni, część przywspółczulna: zwężenie
Jelita - część współczulna: zahamowanie perystaltyki, część przywspółczulna: wzmożenie perystaltyki

13. Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących funkcji elementów ucha. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.

1. Kanał słuchowy zewnętrzny wyrównuje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej - FAŁSZ
2. Strzemiączko przenosi drgania wywołane falą dźwiękową na okienko ślimaka.- PRAWDA
3. Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza) przenosi falę dźwiękową do ucha wewnętrznego - FAŁSZ

14. Wyjaśnij, uwzględniając rolę źrenicy, dlaczego najpierw światło oślepia, a po chwili widzimy normalnie.

Źrenica zanim zdąży się zaadaptować do nowych warunków jest rozszerzona, co powoduje padanie dużej ilości światła słonecznego na siatkówkę. Dopiero później zwęża średnicę, przez co na siatkówkę pada mniej światła.

15. Narysuj diagram słupkowy ilustrujący zalecane spożycie wapnia przez człowieka w przedziałach wiekowych podanych w tabeli.

16. Wyjaśnij, dlaczego zapotrzebowanie na wapń osób z przedziału wiekowego 19–30 lat jest większe niż osób z przedziału 31–60 lat.

W młodszym wieku tkanka chrzęstna jest zastępywana tkanką kostną. 

17. Uporządkuj we właściwej kolejności etapy obróbki pokarmu w przewodzie pokarmowym człowieka. Numery kolejnych etapów (1–5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli.

Trawienie białek, tłuszczy i węglowodanów w środowisku zasadowym - 3
Intensywnie wchłanianie produktów trawienia do krwi - 4
Odzyskiwanie wody z resztek pokarmowych - 5
Rozdrabnianie, miażdżenie, nawilżanie pokarmu - 1
Trawienie białek w środowisku kwasowym - 2

18. a) Wyjaśnij, dlaczego żołądek jest barierą dla większości drobnoustrojów.
pH środowiska żołądkowego (wydzielany kwas solny) je zabija.

b) Podaj przykład korzyści, jaką czerpie organizm człowieka z obecności mikroflory jelitowej.
Pobudza ona układ odpornościowy do zwalczania bakterii chorobotwórczych.

19. a) Podaj nazwę choroby, której objawy opisano w zadaniu.
bulimia

b) Do którego lekarza specjalisty powinna zostać skierowana ta osoba w pierwszej kolejności?
D. Psychiatry

20. Wyjaśnij, jaki wpływ na rozwój płodu ma kwas foliowy.

Niedobór kwasu foliowego może być przyczyną poważnych wad rozwojowych (m.in. wady cewy nerwowej) oraz zaburzeń rozwoju łożyska.

21. Uporządkuj we właściwej kolejności wymienione procesy prowadzące do zapłodnienia komórki jajowej. Numery kolejnych procesów (1–5) wpisz w odpowiednie miejsca tabeli.

Wędrówka plemnika w macicy - 2
Wniknięcie główki plemnika do cytoplazmy komórki jajowej - 5
Ejakulacja - 1
Przemieszczanie się plemnika wzdłuż jajowodu - 3
Przejście plemnika przez warstwę promienistą i osłonkę przejrzystą komórki jajowej - 4

22. a) Podaj nazwy elementów budowy nukleotydu DNA oznaczonych na schemacie literami A i B.
A. reszta fosforanowa, B. deoksyryboza

b) Wymień nazwy wszystkich zasad azotowych występujących w nuklPodaj po jednej korzyści dla gospodarstwa domowego i dla środowiska wynikającej
z segregowania odpadów.eotydach DNA.
adenina, guanina, cytozyna, tymina

23. Na podstawie informacji z tekstu zaznacz nazwę rodzaju mutacji przedstawionej na schemacie II i III.

C. inwersja

24. a) Wybierz prawidłowe dokończenie zdania.
Z powyższego tekstu wynika, że mukowiscydoza jest chorobą A. autosomalną recesywną.

b) Wyjaśnij, dlaczego wszystkie noworodki powinny być objęte testami na mukowiscydozę.
Niewykryta choroba może doprowadzić do nagłej śmierci przez uduszenie.

25. a) Zapisz genotypy rodziców i dziecka, stosując dla oznaczenia alleli warunkujących typ nasady płatka usznego symbole podane w tekście.
Genotyp matki Aa, Genotyp ojca Aa, Genotyp dziecka aa

b) Zapisz krzyżówkę genetyczną ilustrującą dziedziczenie tej cechy i oblicz, jakie jest prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko tej pary będzie miało wolne płatki uszne.

Kolejno: mężczyzna/kobieta - A - a
A - AA - Aa
a - Aa - aa

Prawdopodobieństwo: 3/4

26. a) Podaj jeden przykład prawdopodobnej zmiany, jaka zajdzie w składzie gatunkowym tej biocenozy, jeśli usunie się róże.
Z ogrodu może zniknąć skoczek różany.

b) Wypisz z podanej sieci pokarmowej wszystkich konsumentów I rzędu.
gąsienice motyli, mszyce, skoczek różany

27. Wpisz w wyznaczone miejsca obok schematu nazwy kolejnych poziomów troficznych przedstawionych w piramidzie.

od góry: konsumenci II rzędu, konsumenci I rzędu, producenci

28. Na podstawie analizy przedstawionej powyżej sieci pokarmowej wymień:

1. gatunek, który nie konkuruje z żadnym innym o pokarm: królik
2. dwa gatunki najsilniej konkurujące o pokarm: żmija, sowa

29. Uporządkuj wymienione zasoby naturalne, wpisując ich numery do odpowiedniej kolumny tabeli.

Zasoby nieodnawialne - 1 (ropa naftowa), 4 (gaz ziemny), 5 (Węgiel kamienny)
Zasoby odnawialne - 2 (biogaz), 3 (drewno)

30. Podaj po jednej korzyści dla gospodarstwa domowego i dla środowiska wynikającej z segregowania odpadów.

1. Korzyść dla gospodarstwa domowego - odpady po segregacji wywożone są za darmo
2. Korzyść dla środowiska - zmniejszenie szkodliwości odpadów trafiających na składowisko komunalne

---

POZIOM ROZSZERZONY 

1. Zaznacz nazwę grupy związków organicznych, które występowały w próbce I, a nie było ich w próbce II.

D. Białka

2. Uwzględniając budowę i funkcję erytrocytu, wyjaśnij, dlaczego nie zachodzi w nim oddychanie tlenowe.

Erytrocyty pozbawione są mitochondriów, które biorą udział w syntezie enzymów biorących udział w oddychaniu tlenowym.

3. Zaznacz w tabeli literą G procesy zachodzące z udziałem siateczki śródplazmatycznej gładkiej i literą S procesy zachodzące z udziałem siateczki śródplazmatycznej szorstkiej.

1. Synteza testosteronu w komórkach jąder - G
2. Gromadzenie jonów wapnia w komórkach mięśnia sercowego - G
3. Synteza enzymów w komórkach trzustki - S
4. Zobojętnianie trucizn w komórkach wątroby - G

4. Uwzględniając funkcję plemników, wyjaśnij, dlaczego w ich jądrach komórkowych nie występują jąderka.

W plemnikach nie zachodzi synteza białek, ich celem jest przekazanie informacji genetycznej do komórki jajowej.

5. a) Sformułuj problem badawczy do przeprowadzonego doświadczenia.
Wpływ skrobi na intensywność osmozy

b) Na podstawie wyniku doświadczenia wyjaśnij, dlaczego rośliny magazynują skrobię, a nie glukozę.
Niektóre rośliny jeżeli zawierałyby glukozę, wówczas pęczniałaby pod wpływem wody.

6. Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących metabolizmu. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.

1. W procesach anabolicznych produkty reakcji są związkami bardziej złożonymi niż substraty - PRAWDA
2. Energia uwalniana w procesach anabolicznych jest wykorzystywana do syntezy związków budulcowych - FAŁSZ
3. Katabolizm to reakcje syntezy związków złożonych z substancji prostych, wymagające dostarczenia energii - FAŁSZ

7. Na podstawie schematu opisz, na czym polega hamowanie:

kompetycyjne (A) - inhibitor i substrat są specyficzne do enzymu - określony subsrat uaktywnia enzym, podczas gdy pod wpływem inhibtora nie dochodzi do jego zmiany
niekompetycyjne (B) - inhibitor zmienia konfrontację enzymu na niespecyficzną dla substratu

8. a) W której z probówek (A czy B) zajdzie reakcja rozkładu H2O2 i jakie zmiany będą widoczne w tej probówce?
B - zwiększenie się objętości soku

b) Wyjaśnij, w jakim celu zagotowano sok w probówce A.
Sprawdzenie wpływu temperatury na aktywność enzymu katalazy.

9. Na podstawie danych z tabeli wykonaj w jednym układzie współrzędnych wykres liniowy dla każdej z tkanek przedstawiający zależność aktywności kinazy pirogronianowej od pH.

10. Na podstawie powyższych danych sformułuj wniosek dotyczący aktywności kinazy pirogronianowej w zależności od rodzaju tkanki i wartości pH.

Kinaza pirograniowa jest najbardziej aktywna w mięśniach szkieletowych w pH obojętnym.

11. Podaj nazwy tych struktur oraz nazwy procesów, które w nich zachodzą.

A. Struktura chloroplast - Proces fotosynteza
B. Struktura mitochondrium - Proces oddychanie komórkowe

12. a) Na podstawie powyższych informacji zapisz litery, którymi na schemacie oznaczono:
Zarodniki B - Gamety D

b) Wpisz na schemacie literę R w miejscu, gdzie zachodzi mejoza.
faza pomiędzy punktami A i B

13. Przyporządkuj poszczególne stawonogi do wymienionych grup, wpisując poniżej ich oznaczenia literowe.

Owady A, G, E
Pajęczaki F, H, C

14. Wymień dwie cechy budowy morfologicznej, które są wspólne dla wszystkich stawonogów.

heteronomiczna segmentacja ciała, występowanie odnóży

15. Wyjaśnij, dlaczego czad nie jest gazem trującym dla owadów.

Ich komórki krwi nie zawierają hemoglobiny, a hemocyty transportujące tlen nie wiążą CO.

16. Wyjaśnij, dlaczego wraz z obniżeniem temperatury wody nastąpił spadek ilości pokarmu pobieranego przez karasie.

Ze spadkiem temperatury wody obniża się metabolizm karasi.

17. Podaj optymalną, pod względem kosztów energetycznych, prędkość lotu badanego ptaka. Odpowiedź uzasadnij.

35 km/h, występuje wtedy najmniejsze zużycie tlenu na masę ciała

18. Wyjaśnij, w jaki sposób są wentylowane płuca tych zwierząt.

Ptaki - płuca wentylowane zarówno podczas wdechu, jak i wydechu dzięki tlenowi z worków powietrznych
Ssaki - ich płuca wentylowane są tylko podczas wdechu

19. Zaznacz poniżej funkcje śledziony.

A. Magazynowanie krwi i uwalnianie jej w momentach większego zapotrzebowania.
D. Namnażanie limfocytów.

20. Na podstawie schematu wyjaśnij, w jaki sposób na proces krzepnięcia krwi wpływa zbyt niski poziom wapnia w organizmie.

Niski poziom wapnia spowalnia proces przekształcania się protrombiny w trombinę.

21. Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących odporności organizmu człowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literę P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli stwierdzenie jest fałszywe.

1. Mechanizmy obronne uruchamiane są w zetknięciu organizmu z antygenami - PRAWDA
2. Odporność komórkowa organizmu polega na reakcji antygenu z limfocytami T - FAŁSZ
3. Odporność swoista organizmu ma charakter wrodzony - FAŁSZ

22. Podaj przykład sytuacji, w której istnieje konieczność osłabienia układu odpornościowego człowieka, oraz powód takiego postępowania.

Szczepionki zawierające niekatywne bakterie oslabiają organizm, który zostaje zmuszony do wytworzenia przeciwciał.

23. Na podstawie wyników doświadczenia ustal, czy miejscem percepcji bodźca fotoperiodycznego są liście, czy wierzchołek pędu rośliny. Odpowiedź uzasadnij.

Miejscem percepcji bodźca fotoperiodycznego są liście, gdyż ich zaslonięcie spowodowało zakwitnięcie rośliny.

24. Zaznacz zdanie, które zawiera poprawną informację dotyczącą grzybów.

B. W cyklu rozwojowym workowców i podstawczaków występuje faza jąder sprzężonych (dikariofaza), krótsza u workowców, dłuższa u podstawczaków.

25. Zaznacz zdania, które poprawnie opisują proces replikacji cząsteczki DNA.

A. Podczas replikacji DNA dwuniciowa helisa rozplata się i każda pojedyncza nić służy jako matryca do syntezy komplementarnej nici potomnej.
D. Replikacja DNA ma charakter semikonserwatywny, ponieważ w skład każdej potomnej cząsteczki DNA wchodzi jedna oryginalna nić macierzysta i jedna nowo zsyntetyzowana.

26. Podaj prawdopodobieństwo wystąpienia oligospermii u chłopca, którego ojciec posiada zmutowany allel tego genu. Odpowiedź uzasadnij.

Prawdopodobieństwo (w %): 100%
Uzasadnienie: Każdy chromosom Y ojca posiada zmutowany allel genu, który zostanie przekazany synowi

27. a) Zapisz genotypy obojga rodziców, stosując dla oznaczenia alleli grup krwi symbole IA, IB, i.
Genotyp matki I^Bi
Genotyp ojca I^Ai

b) Zapisz krzyżówkę ilustrującą dziedziczenie grup krwi w tej rodzinie i określ, jakie jest prawdopodobieństwo, że kolejne dziecko będzie miało grupę krwi B.

Kolejno od góry: mężczyzna/kobieta, IB. i
IA IAIB IAi
i IBi ii

28. a) Wyjaśnij, dlaczego opisaną metodę można nazwać „szczepionką przeciwnowotworową”.
Zawiera zmodyfikowane komórki hamujące rozwój nowotworu

b) Określ, czy taka "szczepionka przeciwnowotworowa" przygotowana dla konkretnego pacjenta będzie skuteczna w terapii innego pacjenta. Odpowiedź uzasadnij.
Nie, ponieważ nie dojdzie do zgodności tkankowej obydwu pacjentów.

29. a) Na podstawie schematu wyjaśnij, w jaki sposób z informacji genetycznej jednego genu mogą powstać różne białka.
Wystąpiłą degeneracja kodu gentycznego - aminokwas może być kodowany przez kilka kodonów

b) Wyjaśnij, na czym polega obróbka potranskrypcyjna.
Na usuwaniu sekwencji intronowych.

30. a) Obok poniższych nazw rodzajów zmienności wpisz litery (A, B, C), którymi oznaczono ich opisy.
1. fluktuacyjna - B, 2. rekombinacyjna - C, 3. mutacyjna - A

b) Podaj, która z wymienionych zmienności nie ma znaczenia ewolucyjnego.
Znaczenia ewolucyjnego nie ma zmienność B

31. Podaj nazwę procesu ewolucyjnego, którego skutkiem jest przedstawione podobieństwo, i wyjaśnij, jaka jest przyczyna tego procesu.

Proces konwergencji, którego przyczyną jest występowanie w podobnym środowisku.

32. Do każdego czynnika środowiska lądowego dobierz jedno odpowiednie przystosowanie w budowie roślin.

1. Mniejsza dostępność wody - B. Skórka z aparatami szparkowymi.
2. Mniejsza gęstość powietrza niż wody - D. Duża powierzchnia asymilacyjna liści.

33. Dlaczego pingwiny częściej wybierają drogę morską niż lądową? Podaj dwie przyczyny takiego zachowania.

- pingwiny o wiele sprawniej poruszają się w wodzie niż na lądzie
- środowisko wodne jest dla nich bardziej przyjazne (więcej pokarmu, mniej drapieżników)

34. a) Na podstawie tekstu podaj czynnik ograniczający, który spowodował zawężenie nisz ekologicznych dwóch gatunków przytulii uprawianych na wspólnym stanowisku.
konkurencja

b) Podaj, jaki zakres tolerancji ekologicznej (wąski czy szeroki) reprezentują oba gatunki przytulii w stosunku do odczynu gleby. Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.
szeroki - oba gatunki przytulli mogą rosnąć na obydwu typach gleby

35. Podaj nazwę przedstawionej zależności międzygatunkowej.

komensalizm

36. a) Określ tendencję zmian liczebności ptaków siedlisk rolniczych.
Liczba ptaków siedlisk rolniczych systematycznie spada z niewielkimi skokami populacji do góry co kilka lat.

b) Podaj przykład działalności człowieka, która wpływa na zmianę liczebności ptaków siedlisk rolniczych.
stosowanie środków chemicznych, mechanizacja ronictwa

37. Podaj dwa przykłady praktycznego zastosowania PCR.

identyfikacja osób zaginionych, paleontologia - identyfikacja organizmów