Typy innowacji językowych

Typy innowacji i błędów językowych to jedna z pozycji w podstawie programowej z języka polskiego. Niejednokrotnie na maturze pojawiają się zadania, w których trzeba wskazać, jaki rodzaj błędu lub innowacji występuje w tekście.

Skupiając się na powtórkach z lektur często zapominacie o tematach językoznawczych. Dzisiaj specjalnie dla was mamy małą powtórkę, która trochę uporządkuje waszą wiedzę w tym zakresie.

Na początek przypominamy czym są innowacje językowe.

Innowacjami określamy wszystkie nowe elementy w systemie językowym lub tekście. Mogą to być nowe sposoby zapisywania poszczególnych wyrazów, wymawiania ich, wprowadzenie innych form fleksyjnych lub zasad.

Wyróżniamy 7 rodzajów innowacji: uzupełniające, regulujące, rozszerzające, alternatywne, nawiązujące, skracające i precyzujące.

Innowacje uzupełniające to te elementy, które mają zapełniać jakąś lukę w języku. Są to słowa określające  przedmioty, które nie mają jeszcze swojej nazwy, np. selfie, walentynki, biling. Mogą to być też wyrazy, które są nam potrzebne do okazania stosunku emocjonalnego względem kogoś lub czegoś np. zarąbisty, superfajny

Innowacje regulujące to takie wyrazy bądź modele składniowe, które powstały w wyniku usuwania wyjątków, np. liściami albo saniami (zamiast liśćmi, sańmi). Są to formy, które zostały już zaakceptowane przez językoznawców, ale wśród powstających form możemy też znaleźć takie wyrazy jak: przyjacielami czy koniami (zamiast: przyjaciółmi, końmi), które są dopuszczalne w mowie potocznej, ale nie zostały jeszcze uznane za poprawne.

Innowacja rozszerzająca to dopasowanie się reguły, która obejmuje mniej elementów do takiej, która stosowana jest wobec wielu, np. dwa, trzy, cztery zajęcia zamiast dwoje, troje, czworo zajęć. Innym przykładem takiej innowacji jest stosowanie biernika zamiast dopełniacza w wyrażeniach typu: zrobić kawę zamiast zrobić kawy

Innowacje alternatywne to powstawanie nowych wyrazów, podczas gdy istnieją już takie, które oznaczają określone desygnaty. Dobrym przykładem będzie stosowanie zapożyczeń z języka angielskiego np. lider zamiast  przywódcy. Tu też zaliczymy ekspansję końcówki –y w dopełniaczu rzeczowników rodzaju męskiego, które kończą się na -cz, -sz, -c zamiast końcówki –ów. Np. zniczy, mleczy, koszy zamiast zniczów, mleczów, koszów.

Innowacje nawiązujące tworzone są przez analogię do elementów językowych, które mają podobne brzmienie np. zachrystia (poprzez skojarzenie z Chrystusem), a nie zakrystia.

Innowacje skracające – powstają na skutek chęci zaoszczędzenia wysiłku nadawcy. Zaliczamy tu używanie skrótów i skrótowców (itp. cdn.)  lub tworzenie uniwerbizmów, czyli jednowyrazowych określeń zastępujących formy wielowyrazowe, np. podstawówka – szkoła podstawowa, komórka – telefon komórkowy. O innowacji skracającej powiemy też w przypadku stosowania skróconych konstrukcji składniowych, typu: Zawsze wiedziała, że jest mądry (Zawsze wiedziała o tym, że jest mądry.)

Innowacje precyzujące – to usuwanie synonimii np. śnieżny i śniegowy. Śnieżny odnosi się np. do pług śnieżnego, a śniegowy np. do bałwana.

Pamiętajmy jednak, że samo istnienie innowacji językowych nie świadczy o ich poprawności. Do zadań językoznawców należy ustalenie, czy  funkcjonowanie danych elementów w języku jest uzasadnione i zgodne z panującą normą językową.

NW

fot. pixabay