Jakie tematy na maturze z polskiego?

Im bliżej godziny zero, tym maturzyści częściej szukają przecieków tematów, które będą na egzaminie z języka polskiego. My zaś przeanalizujemy, jakie lektury mogą pojawić się na maturze 2011!

Przez wieki wieków większość specjalistów, a przede wszystkim samych uczniów zastanawia się, czy w tym roku na maturze wreszcie doczekamy się tematów okolicznościowych, związanych zazwyczaj z ważną rocznicą w historii Polski lub śmiercią wybitnego rodzimego autora. Co rok słyszymy, że tym razem to już na pewno pojawi się literatura wojenna, tematyka żydowska albo tekst napisany przez Jana Pawła II. CKE nic sobie jednak z tego nie robi i konsekwentnie stawia na literacki kanon. Członkowie komisji wychodzą więc zapewne z założenia, że maturzyści muszą znać najważniejsze polskie dzieła, spośród których ciężko znaleźć cokolwiek wybijającego się ponad klasyki Mickiewicza, Sienkiewicza czy Kochanowskiego.

Maturzyści biorąc pod uwagę możliwe tematy w maju, przeważnie odrzucają lektury, które pojawiły się na egzaminie próbnym lub rok wcześniej. Błąd! Podobnie myślał autor tego tekstu, który maturę zdawał całe wieki, bo 5 lat temu. Jakież było jego zdziwienie, gdy po otwarciu arkuszy wszystkich zgromadzonych na sali drugi raz w ciągu pół roku czekała rozprawka o „Chłopach” Reymonta, które wyrzucono z giełdy tematów maturalnych z samej zasady, że te się przecież nie powtarzają! I choć prawdopodobieństwo takie jest niewielkie, nie można wykluczyć, że będziecie drugi raz mocowali się z ta samą książką.

Zabawmy się jednak w Nostradamusa i spróbujmy przewidzieć, co pojawi się na obydwu poziomach. Poziom podstawowy wydaje się być o wiele łatwiejszy do prognozowania. Maturę muszą przecież zdać tysiące młodych Polaków, więc trudno spodziewać się łatwiejszej w odbiorze, ale trudniejszej do właściwego zinterpretowania literatury XX-wiecznej. Od czasu wprowadzenia nowej matury w 2005 roku na tapetę były więc brane absolutnie posągowe lektury polskiej literatury, za wyjątkiem jednej. No właśnie. „Wesele” Wyspiańskiego jest omawiane na wszystkie możliwe sposoby w szkołach średnich, czas więc wreszcie, żeby pojawiły się na maturze. Stosunkowo niezbyt odlegli czasowo i tematycznie „Chłopi” są przecież wykorzystywani przez CKE aż nazbyt często. Oczywiście może zdarzyć się tak, ze nasze prognozy wezmą w łeb i po raz czwarty z rzędu maturzyści będą obcować z Mickiewiczem, ale wśród poetów większe szanse przyznajemy Norwidowi i Słowackiemu lub ignorowanym do tej pory twórcom współczesnym: Tuwimowi, Leśmianowi czy Szymborskiej.

Poziom rozszerzony to na maturze prawdziwa loteria. Tylko raz bowiem (w 2009 roku) na egzaminie pojawił się tekst zamieszczony na liście obowiązkowych na tym właśnie poziomie. Cała matura osadza się jednak w głównej mierze w umiejętności zanalizowania i porównania fragmentu, gdzie nie jest konieczna znajomość całości lektury, stąd wybory CKE  nie powinny nas dziwić. Tyle tylko, że skoro bardziej ambitni uczniowie decydują się na zdawanie polskiego na wyższym poziomie, mogliby chyba liczyć na coś, z czym przynajmniej mieli szansę się zapoznać.

Drodzy maturzyści, na pocieszenie jest jedna wiadomość – nic nie powinno was zaskoczyć! Na podstawie dostaniecie lekturę już bardzo dobrze przez was znaną (i jeśli nie przeczytaną, to na pewno opracowaną dzięki wszystkim możliwym ściągom), a na rozszerzeniu tekst, z którym najprawdopodobniej nie mieliście wiele do czynienia. Jeśli jednak ktoś jest pewny siebie i po prostu napisze to, co mu przyjdzie do głowy, na pewno sobie poradzi. Będzie co ma być, a i tak będzie dobrze!

podstawa - Molier "Świętoszek", H. Krall "Zdążyć przed Panem Bogiem"

rozszerzenie - B. Prus "Lalka", M. Rej "Żywot człowieka poczciwego", O. Tokarczuk "Prawiek i inne czasy"

Matura 2009:
podstawa - W. St. Reymont „Chłopi”, A. Mickiewicz „Pan Tadeusz”
rozszerzenie – J. Kochanowski „Pieśni” i „Treny”, W. Myśliwski „Kamień na kamieniu”

Matura 2008:
podstawa – B. Prus „Lalka”, A. Mickiewicz „Oda do młodości”, K. Przerwa-Tetmajer „Któż nam powróci”
rozszerzenie – S. Mrożek „Lolo”, W. Myśliwski „Kamień na kamieniu”, T. Różewicz „Słowa”

Matura 2007:
podstawa – A. Mickiewicz „Dziady”, S. Żeromski „Przedwiośnie”, Z. Nałkowska „Granica”
rozszerzenie – G. Flaubert „Pani Bovary”, B. Schulz „Republika marzeń”, T. Różycki „Dwanaście stacji”

Matura 2006:
podstawa – W. Szekspir „Makbet”, W. St. Reymont „Chłopi”
rozszerzenie – J. Iwaszkiewicz „Wiewiórka”, M. Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego”, A. Świrszczyńska „Budując barykadę”

Matura 2005:
podstawa – H. Sienkiewicz „Potop”, J. Słowacki „Kordian”
rozszerzenie – I. Fink „Zabawa w klucz”, T. Różewicz „Ocalony”, J. Baran „Mam dwadzieścia pięć lat”

 

Matura 2011 język polski: Poziom podstawowy [lista lektur]
1. Literatura polska
− Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej
− Jan Kochanowski – fraszki, pieśni i treny (wybór)
− Jan Andrzej Morsztyn – wybór wierszy
− Daniel Naborowski – wybór wierszy
− Wacław Potocki – wybór wierszy
− Ignacy Krasicki – bajki, satyry (wybór), Hymn do miłości ojczyzny
− Adam Mickiewicz – Romantyczność
− Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz
− Adam Mickiewicz - Dziady cz. III
− Juliusz Słowacki - Kordian: akt I, akt II, akt III sc. 5 i 6
− Zygmunt Krasiński - Nie-Boska komedia: część I, część III (scena w obozie rewolucji), część IV (scena w obozie arystokracji i scena finałowa)
− Adam Mickiewicz – wybór wierszy
− Juliusz Słowacki – wybór wierszy
− Cyprian Kamil Norwid – wybór wierszy
− Bolesław Prus Lalka
− Eliza Orzeszkowa - Nad Niemnem – fragmenty z tomu III: rozmowa Andrzejowej Korczyńskiej z synem, rozmowa Benedykta Korczyńskiego z synem
− Eliza Orzeszkowa - Gloria victis
− Maria Konopnicka - Mendel Gdański
− Bolesław Prus - Kamizelka
− Henryk Sienkiewicz - Potop
− Kazimierz Przerwa-Tetmajer – wybór wierszy
− Jan Kasprowicz – wybór wierszy
− Leopold Staff – wybór wierszy z różnych epok
− Stanisław Wyspiański - Wesele
− Władysław Stanisław Reymont - Chłopi (t. I)
− Stefan Żeromski - Ludzie bezdomni
− Stefan Żeromski - Przedwiośnie
− Witold Gombrowicz Ferdydurke – rozdz. II, III, VI, VII, VIII, IX, X, XII, XIV
− Zofia Nałkowska - Granica
− Tadeusz Borowski - Pożegnanie z Marią (Pożegnanie z Marią, U nas, w Auschwitzu ..., Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem)
− Gustaw Herling-Grudziński - Inny świat
− Bolesław Leśmian – wybór wierszy
− Julian Tuwim – wybór wierszy
− Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – wybór wierszy
− Czesław Miłosz – wybór wierszy
− Krzysztof Kamil Baczyński – wybór wierszy
− Tadeusz Różewicz – wybór wierszy
− Zbigniew Herbert – wybór wierszy
− Miron Białoszewski – wybór wierszy
− Wisława Szymborska – wybór wierszy
− Stanisław Barańczak – wybór wierszy
− Jan Twardowski – wybór wierszy
− Sławomir Mrożek - Tango
− Hanna Krall - Zdążyć przed Panem Bogiem

Wymagana jest także znajomość kontekstów biblijnych, antycznych i innych.

2. Literatura powszechna
− Sofokles - Król Edyp
− Horacy – wybór pieśni
− William Szekspir - Makbet
− Molier - Świętoszek
− Jan Wolfgang Goethe - Cierpienia młodego Wertera
− Fiodor Dostojewski - Zbrodnia i kara
− Joseph Conrad - Jądro ciemności
− Albert Camus - Dżuma

Matura 2011 język polski: Poziom rozszerzony [lista lektur]
Jak na poziomie podstawowym, a ponadto:

1. Literatura polska
− Jan Kochanowski - Treny
− Juliusz Słowacki - Kordian
− Witold Gombrowicz - Trans-Atlantyk
− Maria Kuncewiczowa - Cudzoziemka
− Stanisław Ignacy Witkiewicz - Szewcy

2. Literatura powszechna
− Dante - Boska Komedia – fragmenty Piekła
− Jan Wolfgang Goethe - Faust – część I: fragmenty sceny w pracowni (rozmyślania Fausta o sobie i swoim życiu, rozmowa z Mefistofelesem)
− Franz Kafka - Proces
− Michaił Bułhakow - Mistrz i Małgorzata

Tematy na poziomie rozszerzonym będą zobowiązywać do analizy i interpretacji utworów spoza wyżej wymienionych. Utwory te będą jednak utrzymane w znanej uczniom poetyce lub konwencji.