Ekspert Tutlo tłumaczy: tworzenie wypowiedzi pisemnej, czyli słynne "pisanie" na maturze podstawowej

Sprawozdanie z wyników matur z 2022 r. opracowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE) pokazuje, że część egzaminu poświęcona wypowiedzi pisemnej, a potocznie zwana „pisaniem” była dla maturzystów drugą najtrudniejszą, zaraz po sekcji dotyczącej „gramatyki i słownictwa”. Z rozumienia tekstów pisanych uzyskali średnio 77 proc. punktów^[1].

Spośród 4 głównych kryteriów oceniania wypowiedzi (tj. treść, spójność i logika, a także zakres oraz poprawność środków językowych), najmniej punktów maturzyści uzyskali za „poprawność środków językowych” (poziom wykonania zadania 68 proc.). Najlepiej poradzili sobie z kryterium „spójność i logika wypowiedzi” (poziom wykonania zadania - 82 proc).

W 2023 r. maturzystów nie czekają w tej sekcji zmiany - w arkuszu pojawi się jedno zadanie otwarte. Długość wypowiedzi pisemnej na poziomie podstawowym powinna mieścić się w przedziale od 80 do 130 wyrazów.

Najważniejsze informacje w pigułce:

● Z tej części możesz zdobyć nawet 20 proc. punktów.

● Informator CKE należy czytać wraz  z Aneksem do Informatora, z którego wynika, że  w 2023 i 2024 r. maturzystów obowiązują wypowiedzi o długości 80 - 130, a nie jak to miało być - 100 -150 słów.

● Na arkuszu mogą pojawić się następujące formy wypowiedzi:  tekst użytkowy (np. list prywatny, e-mail, wpis na blogu lub forum internetowym)

● Maturzysta nie ma możliwości wyboru zadania - otrzyma tylko jedno.

● Polecenie do zadania będzie sformułowane w języku polskim.

● W treści zadania będą podane cztery elementy (tzw. podpunkty), które zdający powinien rozwinąć w wypowiedzi.

W wypowiedzi pisemnej najważniejsze jest, aby się „odnieść” i „rozwinąć”

Procedura oceniania wypowiedzi należy do nieco skomplikowanych. Uwzględnia 4 kryteria: treść, spójność i logika wypowiedzi, zakres środków językowych i poprawność środków językowych.

Najpierw, egzaminator sprawdza treści wg poniższej tabeli.

Źródło:

https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Informator_EM2023_jezyk_angielski.pdf

Jak to wygląda w praktyce? Żeby otrzymać punkty z kryterium „treść” (do zdobycia jest maksymalnie 5 punktów) musimy odnieść się i rozwinąć podpunkty z poleceń z arkusza. Czym zatem są te „odniesienie się” i „rozwinięcie”? „Odniesienie się” - to nawiązanie do tego punktu - czasami wystarczy nawet jedno lub dwa zdania. „Rozwinięcie” to już bardziej szczegółowe przedstawienie tematu, np. w dwóch kolejnych zdaniach.  Dla przykładu: jeśli odniosłeś się do 4 punktów, ale rozwinąłeś tylko 2, to otrzymasz za treść 3 punkty.  

Spójrzmy na przykład z arkusza maturalnego z 2021 r.

Źródło: https://arkusze.pl/maturalne/jezyk-angielski-2021-maj-matura-podstawowa.pdf

Na warsztat weźmy podpunkt nr 4, czyli „poinformuj, jak zareagowałeś(-aś) na informację, że przyjęto Cię do pracy”. Zgodnie z wytycznymi dot. oceniania prac ^[2], wypowiedź np

1. „I felt satisfied” już uznawana jest za „odniesienie”.
2. „I was surprised but very happy” również uznawana jest za odniesienie. Nie jest to rozwinięcie.
3. „When I learned they decided to offer me this position, I was surprised. It has always been my dream job. The day I got this job was the best day of my life”. Takie podejście do omawianego podpunktu jest uznawane za rozwinięcie.

Dlaczego jest to tak ważne? Zgodnie z Informatorem CKE - jeżeli za wypowiedź przyznano 0 punktów w kryterium „treść”, we wszystkich pozostałych rownież przyznaje się 0 punktów. A jeśli za wypowiedź przyznano 1 punkt to w pozostałych również można przyznać maksymalnie po 1 punkcie. Bez rozwinięcia i odniesienia się trudno będzie uzyskać z tej części egzaminu dobry wynik.

I pamiętaj! Ten sam fragment tekstu nie może być traktowany jako realizacja dwóch różnych podpunktów polecenia!  

Co CKE mówi o wypowiedzi pisemnej z zeszłego roku i czego możemy się na tej podstawie nauczyć?

Spójrzmy na treść polecenia z arkusza z 2022 r.

Zgodnie ze sprawozdaniem CKE z 2022 r.:

-       Odnosząc się do pierwszego podpunktu polecenia („dlaczego zdecydowałeś (-aś) się dojeżdżać do szkoły rowerem”) niektórzy maturzyści przekazywali wymaganą informację nieprecyzyjnie: o ile wspominali o swoim rowerze (np. jego opis), czy o korzyściach (np. zdrowotnych z wybierania roweru zamiast innych form transportu), to zapominali o odniesieniu się do informacji o dojeżdżaniu nim do szkoły.

-       Typowym błędem w realizacji drugiego podpunktu było niedokładne przeczytanie polecenia: zamiast opisywać reakcję kolegów ze szkoły, maturzyści opisywali np. reakcję rodziny.

-       Częstym błędem było też używanie imiesłowów czynnych (np. surprising, shocking) zamiast biernych (surprised, shocked). Taki błąd prowadzi do zaburzenia komunikacji i tym samym - nie pozwala na przyznanie maksymalnej liczby punktów.

-       W przypadku trzeciego podpunktu, zdarzały się prace, w których zdający przedstawiali problem, który nie miał miejsca podczas dojeżdżania do szkoły. Można też było znaleźć prace, z których wynikało, że zdający nie mógł jechać do szkoły rowerem - bo np. ktoś mu go ukradł. Nawet jeśli taka praca była poprawna gramatycznie, to realizacja tego podpunktu nie mogła być zaakceptowana - jest niezgodna z poleceniem.

-       Realizacje czwartego podpunktu polecenia (przedstawienie swojego pomysłu na akcję promującą dojeżdżanie do szkoły na rowerze oraz poproszenie czytelników bloga o opinię o tej propozycji) również pokazały problemy maturzystów w dokładnym czytaniem polecenia. Wyrażali oni np. opinię, że taka akcja powinna zostać przeprowadzona (zamiast zaproponować pomysł na realizację tego rodzaju projektu). Innym przykładem niepoprawnej realizacji tego polecenia były pomysły na akcję promującą jazdę na rowerze - bez wspomnienia o dojeżdżaniu do szkoły.

-       Częstym błędem gramatycznym, który popełniali maturzyści było używanie formy bezokolicznika (np. ride) zamiast czasu przeszłego (np. rode). W ten sposób nieświadomie tworzyli zdania w czasie teraźniejszym.

Najważniejsze wnioski:

-       Treść polecenia ma Ci pomóc. Zamieść w swojej wypowiedzi wzmiankę o tym, co faktycznie w poleceniu zostało podane.

-       Czytaj bardzo dokładnie polecenie. Jeśli masz opisać reakcję kolegów ze szkoły to opisz reakcję kolegów ze szkoły - nie np. reakcję rodziny.

-       Rozwijaj swoje wypowiedzi. Jeśli masz np. opisać swój pomysł na akcję - opisz na czym ma polegać. Samo stwierdzenie „mam pomysł na akcję promocyjną” jest niewystarczające.

Inny niż wpis na blogu pewniak maturalny - czyli e-mail: protipy

1. E-mail czy list prywatny - pisany zarówno w j. angielskim, jak i j. polskim - powinien mieć odpowiednią strukturę: zwrot rozpoczynający, początek, rozwinięcie, zakończenie i zwrot żegnający adresata. Niemniej, w czystopisie często nadrukowany jest zwrot do adresata, czy pierwsze zdanie wypowiedzi.
2. Do liczby wyrazów, z których ma się składać wypowiedź nie można doliczać tekstu już nadrukowanego na arkuszu.
3. W miarę możliwości - każdy kolejny omawiany podpunkt rozpoczynaj od nowego akapitu.
4. Jako, że jest to wypowiedź nieformalna - możesz używać form skróconych - np. „I’m” zamiast „I am”.
5. E-mail możesz zakończyć zwrotami takimi jak: „I look forward to hearing from you soon” (to ładna i relatywnie zaawansowana konstrukcja - warto ją zapamiętać i być może zdobyć dodatkowy punkcik).
6. Nie podpisuj się swoim imieniem - zastąp je zwrotem „XYZ”
7. Sprawdź bloga Tutlo i wpis na blogu o tym, jak napisać maturalny email: jak-najprosciej-napisac-e-maila-na-maturze-z-jezyka-angielskiego

Aleksandra Snuzik, Academic Manager Tutlo4Kids & Tutlo4Teens

Od 2017 r. zajmuje się nauczaniem języka angielskiego, specjalizując się w dwóch obszarach.  Pierwszym jest nauczanie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - zwłaszcza z niedosłuchem centralnym, mutyzmem wybiórczym oraz w spektrum autyzmu. Natomiast drugi to angielski dla IT, w szczególności dla front-end, back-end i full stack software developerów. W Tutlo pracuje od 2021 r. Obecnie jako Academic Manager Tutlo4Kids & Tutlo4Teens odpowiada za tworzenie i rozwój kursów skierowanych do dzieci oraz młodzieży, również przygotowujących do egzaminów państwowych. W tym zakresie opracowywuje sylabusy nauczania, rozwija materiały dydaktyczne, poszerzając bazę m.in. o zadania interaktywne, do pracy własnej czy gry edukacyjne, a także wytycza ścieżki progresji językowej uczniów. Zajmuje się również szkoleniem, specjalizacją i nadzorowaniem kadry dydaktycznej. Kieruje także trzema programami w Tutlo: Key Account Tutors (lektorzy na pierwsze lekcje), Native Speaker w Każdym Domu oraz związanym z przygotowaniem autorskiej metodyki Tutlo. Jest autorką i współautorką 6 kursów nauczania języka angielskiego: #GR8! - Egzamin Ósmoklasisty (kurs zarekomendowany przez egzaminatora OKE), Korepetycje dla Klasy V, Korepetycje dla Klasy VI, Korepetycje dla klasy VII, English Starter oraz Maturalny Life Saver. Swoją wiedzą oraz doświadczeniem dzieli się na łamach mediów oraz podczas konferencji, m.in. TEDxWarsawWomen.

fot. shutterstock

^[1] Źródło: https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Informacje_o_wynikach/2022/sprawozdanie/sprawozdanie_matura_2022_angielski.pdf

^[2] https://www.oke.poznan.pl/files/cms/680/ejap_p0_100_2105_zasady.pdf