Poradnik maturalny z języka polskiego

Egzamin maturalny z języka polskiego odbywa się na dwóch poziomach - podstawowym i rozszerzonym. O ile ten drugi przeznaczony jest wyłącznie dla chętnych, o tyle pierwszy jest niezbędnym warunkiem, aby zdać maturę i móc ubiegać się o miejsca na uczelni. Choć średnie zdawalności w poprzednich latach są bardzo wysokie, w porównaniu choćby z matematyką, to jednocześnie średnia oraz mediana wyników mogłyby być wyższe. O co można więc zadbać, aby wynik wypadł znacznie powyżej średniej?

Zobacz też: Jak poradzić sobie z maturalnym stresem?

Z czego składa się matura?

Matura z języka polskiego na poziomie podstawowym składa się z trzech części. Pierwsza z nich - język polski w użyciu, dotyczy dwóch tekstów poruszających podobny temat. Do fragmentów dołączona jest wiązka sześciu - dziewięciu pytań sprawdzających poziom ich zrozumienia oraz umiejętność porównania wyrażonych w nich poglądów. Drugą część egzaminu stanowi test historyczno literacki, w którym sprawdzana jest wiedza ucznia z zakresu poszczególnych epok literackich - chodzi zarówno o lektury obowiązkowe, jak i ogólne tło danego okresu w dziejach kultury. W tej części przewidziano 12 - 22 zadania o zróżnicowanej tematyce, odwołujące się zarówno do wiedzy własnej uczniów, jak i wymagające pracy z materiałem źródłowym. W trzeciej części egzaminu zadaniem abiturienta jest napisanie pracy na zadany temat - do wyboru uczeń ma zawsze dwa tematy wypracowania, które zawsze wymagają odwołania się do dwóch tekstów kultury oraz dwóch kontekstów. Na napisanie całości uczeń otrzymuje 240 minut.

Lista  lektur obowiązkowych

Znajomość lektur na maturze z języka polskiego jest niezbędna. Bez względu na to, czy przeczytało się wszystkie lektury obowiązkowe, czy też nie, warto je sobie odświeżyć, ponieważ bez ich znajomości napisanie egzaminu jest niewykonalne. Ważne jest aby zwrócić uwagę na motywy (pracy, samotności, władzy itd.) czy na najważniejszych bohaterów literackich (Wokulski, Soplica, Kowalski, itd.). Wszystkie utwory literackie, które mogą znaleźć się na maturze w części pisemnej i ustnej z języka polskiego, zostały spisane przez CKE. Lista jest następująca:

Bogurodzica

Jan Kochanowski - wybrane pieśni, treny i psalmy

Adam Mickiewicz - Dziady, część III

Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz

Bolesław Prus - Lalka

Stanisław Wyspiański - Wesele

Bruno Schulz - wybrane opowiadanie

Witold Gombrowicz - Ferdydurke

Warto oczywiście znać przynajmniej kilkanaście innych utworów, najlepiej na tyle zróżnicowanych, aby w razie potrzeby dało się za ich pomocą odwołać się do różnych motywów literackich podczas pisania wypracowania.

Co trzeba wiedzieć o czytanym utworze?

- jaki jest główny wątek?

- kto go napisał?

- w jakiej epoce powstał?

- jakie ma charakterystyczne cechy?

- do jakiego gatunku zalicza się utwór? Czy to powieść, poemat, dramat romantyczny?

- czy jest podobny do jakiegoś utworu z innej epoki? Jeśli tak to co je łączy co różni?

Epoki literackie

Przede wszystkim warto pamiętać, że epoki następują po sobie, poruszając się jak sinusoida. Te na dole to epoki ciemne, związane z intuicją, wiarą, Bogiem, metafizyką, te na górze to epoki racjonalne, skupione na poznaniu zmysłowym. Pierwsza epoka na krzywej to antyk (na górze), kolejna średniowiecze (na dole), reszta idzie analogicznie. Warto je rozróżniać epoki rozumowo, nie na pamięć, łatwiej je wtedy zapamiętać oraz połączyć z odpowiednimi lekturami. Warto wypisać sobie kilka ważnych terminów dotyczących danej epoki oraz najważniejszych dzieł z tego okresu.

Zagadnienia z wiedzy o języku

Związki frazeologiczne, składnia, fonetyka, funkcje języka, słownictwo (neologizmy, archaizmy, synonimy, antonimy), stylizacja językowa, zapożyczenia, słowotwórstwo - wszystko to może pojawić się na maturze z języka polskiego. Zagadnienia te można odnaleźć w podręcznikach szkolnych, a przećwiczyć rozwiązując poprzednie matury. Abiturient powinien również posiadać podstawową wiedzę z zakresu szeroko rozumianej gramatyki. Jest to fonetyka, fleksja, słowotwórstwa, składnia i stylistyka.

Dłuższe formy pisane

Warto przeczytać przykłady dobrze napisanych rozprawek. Znajdują się one np. w informatorach CKE lub w repetytoriach. Warto też poćwiczyć, np. sprawdzając jakie tematy pojawiały się w ostatnich latach i szukając do nich własnych argumentów. Pisząc rozprawkę trzeba też pamiętać o kontekstach - funkcjonalnych odwołaniach, które pomagają napisać pracę. Na maturze można przywołać m.in. kontekst biograficzny, filozoficzny, historyczny i wiele innych. Są one niezbędne, gdyż bez nich uzasadnienie stanowiska nie będzie pogłębione i straci się punkty. Jeśli nie chce się pisać rozprawki, można wybrać interpretację pojedynczego utworu poetyckiego. Oprócz tego na egzaminie obowiązkowym pojawia się zawsze polecenie wymagające napisania streszczenia jednego z dwóch załączonych tekstów.

Matura ustna z języka polskiego

Część ustna trwa 30 minut i składa się z trzech części: przygotowania, wypowiedzi monologowej zdającego dotyczącej wylosowanych poleceń i związanej z tą wypowiedzią rozmowy zdającego z członkami komisji maturalnej. W każdym zestawie znajdują się dwa pytania, z czego jedno dotyczy wybranej lektury obowiązkowej, drugie zaś bazuje na załączonym tekście literackim, popularnonaukowym, naukowym, publicystycznym czy ikonicznym. Ze względu na egzamin ustny konieczne jest nabycie umiejętności swobodnego wyrażania własnych myśli, jak również wypowiadania się na temat treści załączonych do zestawu egzaminacyjnego oraz innych, przytoczonych z własnych doświadczeń czytelniczych tekstów kultury. Uczeń powinien też potrafić wchodzić w dialog z komisją i odpowiadać na zadawane mu pytania.

Gdzie szukać wiedzy?

Oprócz podręczników i materiałów na CKE, warto korzystać  z dodatkowych źródeł pomocy: kursy, repetytoria, filmy na YouTube ze streszczeniami lektur. W ciągu ostatnich lat powstaje coraz więcej dodatkowych źródeł pomocy dla maturzystów. Zdecydowanie warto z nich korzystać. Warto zapytać swojego polonistę o to, które źródła są godne uwagi. Oprócz korzystania z medialnych  pomocy naukowych, warto oglądać dużo filmów czy nawet słuchać muzyki, ponieważ nigdy nie wiadomo, jaki motyw się może przydać przy pisaniu rozprawki i gdzie się można na niego natknąć.

JR

źródło: cke.pl

fot. unsplash.com